KHổ Vì Mề đAY

Anh Tuấn, 22 tuổi, bị mề đay 12 năm nay, vào mùa nắng nóng bệnh nặng thêm, ngứa dữ dội, vùng da khuỷu tay chân và quanh bụng dày cộm.

Tuấn từng ba lần nhập viện cấp cứu vì mề đay. Lần gần nhất cách đây 5 ngày, sau chuyến du lịch từ Đà Lạt về TP HCM anh đột ngột nổi sẩn phù ở hai cánh tay, ngứa nhẹ, uống thuốc không bớt. Sau đó mề đay nổi dày toàn thân, sưng đau, ngứa dữ dội.

Kết quả xét nghiệm 60 dị nguyên tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM cho thấy Tuấn dị ứng với nhiều nhóm, trong đó có nhóm dị nguyên về hô hấp như bụi nhà và mạt bụi nhà. Anh có cơ địa nổi mề đay khi thời tiết thay đổi nên thường xuyên bị ngứa.

Ngày 24/4, ThS.BS.CKI Trần Nguyễn Anh Thư, chuyên khoa Da liễu - Thẩm mỹ Da, cho biết người bệnh bị nổi mề đay cấp tính do cơ thể chưa kịp thích nghi với thay đổi nhiệt độ khi di chuyển từ vùng lạnh ở Đà Lạt sang nóng ở TP HCM. Bác sĩ Thư khuyến cáo Tuấn ngưng gãi mới hạn chế tình trạng ngứa nhưng anh cho hay "không chịu được".

Tương tự, bà An, 46 tuổi, ngụ Đồng Nai, bị rối loạn giấc ngủ vì mề đay. Từ sau Tết, mề đay khởi phát với tần suất nhiều hơn, khắp người bà nổi sẩn phù, ngứa nhiều tới nỗi cào gãi xước da, ban đêm ngứa dữ dội hơn. Xét nghiệm phát hiện bà An dương tính với nhiều dị nguyên thuộc nhóm hô hấp và thức ăn.

Mề đay là bệnh dị ứng phổ biến ở khoảng 15-25% dân số. Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM tiếp nhận trung bình mỗi tuần 40 bệnh nhân, số ca tăng vào mùa nắng nóng.

Nổi mề đay xảy ra khi hệ miễn dịch phản ứng với tác nhân gây dị ứng. Lúc này, tế bào mast (một loại tế bào bạch cầu trong cơ thể) đóng vai trò chính, giải phóng histamin, leukotriene, chemokine, cytokine và bradykinin sau khi được hoạt hóa. Trong đó, bradykinin (hoạt chất trung gian hóa học của quá trình viêm) có vai trò gây hoạt hóa tế bào nội mô mạch máu, dẫn tới giãn mạch, tăng tính thấm thành mạch gây biểu hiện phù mạch trên lâm sàng.

Đối với mề đay cấp tính, thời gian diễn tiến bệnh dưới 6 tuần, còn mề đay mạn tính diễn ra trong ít nhất 6 tuần liên tiếp. Tần suất xuất hiện triệu chứng mề đay ít nhất 2 ngày một tuần.

Trường hợp anh Tuấn mắc mề đay mạn tính, thường đáp ứng kém với các giải pháp điều trị. Bệnh đa phần nhẹ, ít gây nguy hiểm ngay lập tức nhưng nếu không chăm sóc và điều trị đúng cách dễ gây ra các biến chứng như chàm hóa (viêm da cơ địa), tăng sắc tố da (sạm da), tăng nguy cơ mắc các bệnh dị ứng khác. Một số trường hợp nặng không được cấp cứu kịp thời có nguy cơ sốc phản vệ, tử vong. Những đợt cấp tính của mề đay mạn còn ảnh hưởng đến các cơ quan hô hấp và tiêu hóa dẫn đến khó thở, đau nhức cơ, nôn mửa, tiêu chảy...

Theo bác sĩ Thư, có nhiều nguyên nhân gây mề đay, phổ biến nhất là do thức ăn (trứng, cá, sữa, thịt, hải sản, đồ hộp, đồ lên men, tinh bột, thức uống có cồn); thuốc; nọc độc côn trùng; tác nhân đường hô hấp (bụi, lông chó mèo, khói thuốc); hóa chất (thuốc nhuộm, chất bảo quản, mỹ phẩm).

Khoảng 50% số ca mề đay mạn tính do các yếu tố vật lý như dị ứng ánh nắng, nước, thời tiết quá lạnh hoặc quá nóng; do gắng sức, stress; rung lắc. Mề đay cũng xuất hiện khi mắc các bệnh tự miễn, đái tháo đường, viêm mạch hoặc ung thư. 50-60% người bị mề đay liên quan đến yếu tố di truyền. Mề đay tự phát (vô căn) không tìm ra nguyên nhân chiếm khoảng 50% ca bệnh.

Có hàng nghìn dị nguyên gây bệnh mề đay nhưng chỉ một phần nhỏ có thể xét nghiệm chẩn đoán. Một người có thể bị ứng với nhiều dị nguyên và các loại dị nguyên có thể khác nhau ở mỗi thời điểm.

Người bệnh thường cảm thấy nóng rát và ngứa vùng thương tổn cả ngày lẫn đêm. Nhiều người càng gãi càng ngứa và sang thương mề đay càng lan rộng. Mề đay mạn tính dai dẳng, liên tục tái phát làm mất tập trung, rối loạn giấc ngủ, ảnh hưởng thẩm mỹ, tâm lý khiến người bệnh tự ti, giảm chất lượng sống.

Mề đay cấp tính mức độ nhẹ có thể tự khỏi theo thời gian khi ngừng tiếp xúc với dị nguyên hoặc đáp ứng tốt giảm dần với thuốc kháng histamin trong vài ngày đến vài tuần. Còn mề đay mạn tính do di truyền và vô căn khả năng tự khỏi thấp. Bệnh tái phát nhiều lần nên điều trị chính là thuốc kháng histamin để giảm triệu chứng ngứa, khó chịu. Người bệnh phải dùng thuốc duy trì kéo dài nếu triệu chứng của bệnh gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Bác sĩ Thư khuyến cáo anh Tuấn duy trì sử dụng thuốc kháng histamin hằng ngày theo chỉ định để kiểm soát bệnh. Đồng thời, anh hạn chế tiếp xúc với các dị nguyên gây dị ứng, tránh thay đổi nhiệt độ môi trường đột ngột.

Bà An được kê đơn kết hợp thuốc kháng histamin với liều cao gấp 4 lần bình thường mới kiểm soát được tình trạng bệnh ổn định. Sau 3 tháng điều trị, bà chỉ dùng thuốc ở liều bình thường.

Bác sĩ khuyến cáo người bệnh không nên tự điều trị mề đay. Khi da có triệu chứng là các nốt sẩn phù nhiều hình dạng (tròn, bầu dục, vòng) nhiều kích thước (vài mm đến hơn 10 cm), kèm ngứa nhiều, châm chích cần tới bệnh viện khám để tìm nguyên nhân, điều trị phù hợp... Mề đay kèm sưng môi, buồn nôn, tim đập nhanh, lạnh run, người bệnh có thể đang bị sốc phản vệ, cần vào viện cấp cứu ngay.

Hoàng Liên Sơn

Độc giả gửi câu hỏi về bệnh da liễu tại đây để bác sĩ giải đáp

Đọc bài gốc tại đây.

2024-04-24T01:11:38Z dg43tfdfdgfd